ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္နဲ႔ လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖာ္ေတြဟာ အမ်ားျပည္သူၾကားထဲမွာေရာ၊ စာနယ္ဇင္းေလာကမွာပါ
ျမင့္မားလာေနပါတယ္။ ျပည္တြင္းမွာ ထုတ္ေ၀ တဲ့ ပုဂၢလိက စာနယ္ဇင္းေတြ အေနနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕စာေစာင္ေတြကို စာဖတ္သူလက္ထဲအေရာက္ မထုတ္ေ၀ခင္မွာ စာေပစိစစ္ေရး အဖြဲ႔ဆီတင္ၿပီး ခြင့္ျပဳခ်က္ယူစရာမလုိေတာ့ဘူးလို႔ တာ၀န္ရွိသူေတြက ေျပာခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ပိုင္း အခုလို
ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ ပိုၿပီး ျမင့္မားလာတာလည္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ ပိုေပးဖို႔ကိုလည္း ဆက္ၿပီး ေတာင္းဆုိေနၾကပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းကိုေတာ့ ကိုေက်ာ္ေက်ာ္သိန္းက အျပည့္အစံု ဆက္ေျပာျပပါမယ္။
စာနယ္ဇင္းေတြအေနနဲ႔ မထုတ္ေ၀ခင္ စိစစ္ေရးရဲ႕ခြင့္ျပဳခ်က္ အရင္ယူရမယ္ဆိုတဲ့ ရာစုႏွစ္ ထက္၀က္နီးပါး တင္းတင္း က်ပ္က်ပ္ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားခဲ့တာကို ျမန္မာတာ၀န္ရွိသူေတြက ေျဖေလွ်ာ့ေပးခဲ့အၿပီး ေနာက္တရက္ အဂၤါေန႔မွာပဲ သတင္း လြတ္လပ္ခြင့္ ပိုေပးဖို႔အတြက္ ႏိႈးေဆာ္လိုက္ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။
“ အေရးပါတာေပါ့။ က်ေနာ္တို႔ စာေပတင္မဟုတ္ဘူးဗ်။ အဓိက က်ေနာ္တို႔ရုပ္ရွင္ကားေတြေရာ ဗီဒီယိုေတြေရာ သီခ်င္းေတြေရာ သီခ်င္းသမားလည္းပဲ စိစစ္ေရးတို႔ ဆင္ဆာတို႔ရွိေသးတယ္။ ဒီဟာေတြဟာ လြတ္လြတ္
လပ္လပ္ျဖစ္သြားတယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ အရုပ္ကအစေပ့ါဗ်ာ။ ရုပ္သံမီဒီယာေတြကလည္း လြတ္လြတ္လပ္လပ္ျဖစ္
လာမယ္ဆိုရင္ လုပ္ခြင့္ေတြအမ်ားႀကီးျဖစ္လာမယ္။ က်ေနာ္တို႔ ႀကိဳဆိုပါတယ္။”
အသက္ ၅၅ ႏွစ္အရြယ္ ဦးေအာင္သန္း ေျပာသြားတာပါ။
အရင္တုန္းကဆိုရင္ သီခ်င္း၊ စာအုပ္စာေစာင္၊ ကာတြန္း၊ သတင္းနဲ႔ ပန္းခ်ီပန္္းပုအႏုပညာလက္ရာ ဘာတခုမွ စိစစ္ေရးရဲ႕ ခြင့္ျပဳ ခ်က္မရဘဲ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀တာ၊ အမ်ားျပည္သူကို ျပသတာမ်ဳိး လုပ္လို႔မရခဲ့ပါဘူး။ အာရွတိုက္မွာ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕အခြင့္အေရး ကို အဖိႏွိပ္ဆံုး ႏုိင္္ငံတခုအျဖစ္ နာမည္ဆိုးနဲ႔ ထင္ရွားခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေ၀ ျဖန္႔ခ်ိ ျပသတာေတြမွာ ႏုိင္ငံေရးနဲ႔ပတ္သက္ တာေတြ ပါသလားဆိုတာကို ေစ့ေစ့စပ္စပ္ စိစစ္ၿပီးေတာ့ တည္းျဖတ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အခုေတာ့ ဘယ္သူမွ ေမွ်ာ္လင့္ မထားႏိုင္ ေလာက္ေအာင္ကိုပဲ အေျခအေနက ေျပာင္းျပန္လိုျဖစ္ေနပါၿပီ။
“ဒီလိုသာ သတင္းမီဒီယာေတြအေပၚမွာ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းနဲ႔ေရးသားခြင့္ရရင္ က်ေနာ္တို႔တိုင္းျပည္ဟာ တေျဖး
ေျဖးနဲ႔ တိုးတက္လာမွာကို ေမ်ွာ္လင့္ထားတယ္။ တိုးတက္မူေတြရလာမယ္။ ျပည္သူနဲ႔အစိုးရၾကားမွာ ဆက္စပ္မူေတြရွိလာမယ္။ ျမင္သာထင္သာလာတဲ့အခါ ျပည္သူေတြအတြက္ ၀မ္းသာစရာကေတာ့ ေရွ႕
အလားအလာမွာ တုိင္းျပည္ေကာင္းစားမွာကို ျမင္ေနရတာေပါ့။”
အသက္ ၅၆ ႏွစ္အရြယ္ ဦးေအာင္ထက္ရဲ႕ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကို ၾကားခဲ့ၾကရတာပါ။
စာနယ္ဇင္းေလာကဆိုင္ရာ အေျပာင္းအလဲေတြဟာ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ဇြန္လကတည္းက အေျခ စတည္ခဲ့
တာလို႔ ဆိုရမွာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္က ျမန္မာႏုိင္ငံမွာထုတ္ေ၀ေနတဲ့ ပုဂၢလိက ဂ်ာနယ္နဲ႔မဂၢဇင္းထက္
၀က္ေလာက္ကိုစာေပစိစစ္ေရးဆီ ႀကိဳတင္စရာ မလိုဘဲ ထုတ္ေ၀ခြင့္ စၿပီး ခြင့္ျပဳခဲ့တာပါ။ ဒါေပမဲ့လည္း
ပုဂၢလိကအေနနဲ႔ေန႔စဥ္ထုတ္သတင္းစာေတြကို ခုခ်ိန္ထိ ထုတ္ေ၀ခြင့္မရေသးသလို ကာလရွည္ၾကာ
ရွိေနခဲ့တဲ့ ကိုယ့္ဖာသာကိုယ္ စိစစ္တည္းျဖတ္တာမ်ဳိးကလည္း ဆက္ရွိေနဆဲပါ။
ဒီအေျခအေနေအာက္မွာပဲ The Voice Weekly ဂ်ာနယ္ရဲ႕ အယ္ဒီတာခ်ဳပ္ ကိုေက်ာ္မင္းေဆြကေတာ့ လြတ္လပ္ခြင့္ ပိုရလာ ေတာ့မယ္ဆိုတဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ ရွိေနပါတယ္။
“ျမန္မာမီဒီယာအားလံုး သိပ္မၾကာခင္မွာပဲ သတင္း လြတ္လပ္ခြင့္ ရလာလိမ့္မယ္လို႔ က်ေနာ္ ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။ က်ေနာ္ဆိုလိုတာက လံုး၀ လြတ္လပ္တာမ်ဳိးပါ။ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္ကို ဆိုလိုတာပါ။
ဒီကိစၥက ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ အေျခခံဥပေဒထဲမွာ ျပဌာန္းထားၿပီးသားပါ။ အေျခခံဥပေဒအရ ဆိုရင္ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္ဆိုတာ ႏုိင္ငံသားအားလံုးရဲ႕ အေျခခံအခြင့္အေရးျဖစ္ပါတယ္။”
ျပင္သစ္ႏုိင္ငံအေျခစိုက္ နယ္စည္းမျခားသတင္းေထာက္မ်ားအဖြဲ႔ RSF ရဲ႕ သတ္မွတ္ခ်က္အရ
ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ သတင္း လြတ္လပ္ ခြင့္အဆင့္ဟာ ႏုိင္ငံေပါင္း ၁၇၉ ႏုိင္ငံထဲ ၁၆၉ မွာ ရွိေနပါတယ္။
စိစစ္ေရးက တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ ထိန္းခ်ဳပ္တာမ်ဳိး မရွိေတာ့ဘူး ဆိုေပမဲ့လည္း ကန္႔သတ္ခ်က္ေတြကေတာ့
သိသိသာသာကို ရွိေနတုန္းပါပဲ။
ေန႔စဥ္ထုတ္ ပုဂၢလိကသတင္းစာေတြ မရွိေသးဘဲ သတင္းစာထုတ္ေ၀ခြင့္ကို ႏုိင္ငံပိုင္အျဖစ္ ခ်ဳပ္ကိုင္ထား
ဆဲရွိပါတယ္။ ျပည္ပ အေျခစိုက္သတင္းမီဒီယာေတြဟာ ရန္တိုက္ ေသြးထိုးေပးေနသူေတြ၊
ေလလိႈင္းသံ လူသတ္သမားေတြ စသည္အားျဖင့္ အစိုးရ သတင္းစာေတြရဲ႕ ေနာက္ဆံုးစာမ်က္ႏွာမွာ စာလံုးမည္းႀကီးေတြနဲ႔ေဖာ္ျပခဲ့တာကို ရပ္ခဲ့တာ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ကမွပါ။
အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ကတည္းကေနဆိုရင္ အသိသာ အထင္ရွားဆံုး အေျပာင္းအလဲေတြကို
စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေဟာင္း ေတြဦးေဆာင္တဲ့ ျမန္မာအစိုးရက ေဖာ္ေဆာင္လာခဲ့ပါတယ္။ အေျပာင္းအလဲ
ေတြထဲမွာ ေရြးေကာက္ပြဲေတြလုပ္တာ၊ ဆႏၵျပပြဲ ေတြကိုခြင့္ျပဳတာ၊ ႏုိင္္ငံေရးအက်ဥ္း သားေတြကို လႊတ္ေပး
တာေတြလည္း ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီအခ်ိန္ကတည္းကစလို႔ ျပည္တြင္းထုတ္စာနယ္ဇင္းေတြဟာ သူတို႔အေပၚ ကန္႔သတ္ခ်က္ေတြကို တျဖည္း
ျဖည္း ေသြးတုိး စမ္း ေက်ာ္လႊားခဲ့ၾကၿပီးဘယ္တုန္းကမွမျမင္ခဲ့ရတဲ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ ႐ုပ္ပံုေတြကို စာနယ္ဇင္းေတြရဲ႕ မ်က္ႏွာဖံုးမွာကို ပဲ ေတြ႔လာခဲ့ၾကရသလို အစိုးရအေပၚ ေ၀ဖန္သူေတြရဲ႕ သေဘာထားေတြကို
ေဖာ္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။
အဲဒီအေျခအေနဟာ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္လည္ပိုင္း မတိုင္ခင္တုန္းကဆိုရင္ ေတြးၾကည့္လို႔ေတာင္ မရခဲ့ပါဘူးလို႔ စာနယ္ဇင္း အယ္ဒီတာေတြက ေျပာၾကပါတယ္။
